آنی مشاور قصد دارد در این نوشتار مطالبی درباره مسئولیت و انواع مسئولیت اعم از مسئولیت قانونی، مسئولیت قراردادی، مسئولیت تضامنی و مسئولیت مدنی (مسئولیت شخصی) و ویژگی‌های آنها را خدمتتان ارائه دهد.

واژه مسئولیت در فرهنگ واژگان ، هم‌معنای واژه تکلیف و وظیفه است و در دانش و دنیای حقوق به معنای «تعهد قانونی شخص بر دفع و رفع ضرری که به دیگری وارد نموده است» می باشد.

انواع مسئولیت

بطور کلی ، مسئولیت به دو نوع مسئولیت قراردادی و مسئولیت خارج از قرارداد (مسئولیت قهری) تقسیم می‌شود.

۱- مسئولیت قراردادی

مسئولیت قراردادی (مسئولیت عهدی) زمانی به وجود می‌آید که بین دو شخص، معامله و دادوستدی ، انجام شده و یک رابطه صحیح قراردادی بین اشخاص، شکل گرفته و یکی از آن دو شخص، زیانی را به شخص دیگر وارد کرده باشد مثل اینکه پیمانکاری در قراردادش با کارفرما متعهد می‌شود که ساختمانی را تا یک‌سال آینده بسازد و به کارفرما تحویل دهد. اگر پیمانکار به این تعهد خود عمل نکند تعهد قراردادی‌اش را انجام نداده و در مقابل کارفرما مسئول خواهد بود.

ماده ۲۲۱ قانون مدنی ایران نیز به این موضوع اشاره کرده که اگر فردی متعهد به انجام کاری شود یا متعهد شود که عملی را انجام ندهد (ترک فعل کند) در صورت تخلف از تعهد ، مسئول جبران خسارت وارد شده به طرف مقابل است.

۲- مسئولیت خارج از قرارداد

مسئولیت قهری یا مسئولیت خارج از قرارداد ، ناشی از قانون است نه ناشی از قرارداد.

مسئولیت قهری به معنی تعهدی است که شخص برای پاسخگویی بر اساس قانون بر عهده دارد. به عبارت دیگر به مسئولیتی گفته می‌شود که قانون و عرف آن را بر عهده افراد جامعه گذاشته است. زمانی که فردی از قانون سرپیچی می‌کند با مسئولیت قانونی روبرو می شود در صورتی که این سرپیچی از قانون منجر به ایجاد خسارت به شخص دیگری باشد متخلف در برابر شخص زیان‌دیده، مسئولیت جبران خسارت را بر عهده خواهد داشت.

مسئولیت خارج از قرارداد (مسئولیت قهری) هنگامی محقق می‌شود که دو شخص، هیچ پیمان و قراردادی با هم ندارند و یکی از آن دو به عمد یا به اشتباه به مال یا جان یا اعتبار دیگری خسارتی وارد می‌کند.

مسئولیت خارج از قرارداد (مسئولیت قهری) همان مسئولیت مدنی است و در مسئولیت‌های قهری، اصل بر این است که مسئولیت، از نوع شخصی و غیرتضامنی است.

مسئولیت مدنی

با یک مثال ساده ، مسئولیت مدنی (که می‌توان به آن مسئولیت شخصی یا مسئولیت فردی نیز گفت) را شرح می‌دهیم.

فرض بفرمایید شخصی در هنگام گودبرداری در زمین خود به دیوار ملک همسایه آسیب وارد کند در این صورت، شخصی که خسارت وارد کرده است بنا به «مسئولیت مدنی» مکلف به جبران خسارت وارد شده خواهد بود.

در مسئولیت مدنی یا مسئولیت شخصی ، هر فرد مکلف به جبران خساراتی می‌باشد که خودش باعث ورود آن شده است بنابراین در مسئولیت مدنی ، کسی بابت کاری که دیگری کرده است مسئول جبران خسارت ، شناخته نخواهد شد. در مسئولیت تضامنی (که می‌توان به آن مسئولیت جمعی و مسئولیت گروهی نیز گفت) چند نفر مشترکا مسئول جبران خسارتی می‌شوند که یکی از آنها باعث ایجاد آن خسارت شده است.

مسئولیت تضامنی

مسئولیت تضامنی به این معناست که فرد علاوه بر اینکه بابت تعهدات و اعمال خود در برابر دیگران مسئولیت دارد و باید پاسخگو باشد ،نسبت به اعمال و اقدامات دیگران نیز پاسخگو و مسئول شناخته می‌شود. موضوع مسئولیت تضامنی در حقوق تجارت در بحث شرکت‌های تضامنی مطرح می‌شود.

نوع مسئولیت در شرکتهای تضامنی

در صورت منحل شدن شرکتهای تضامنی در هنگامی که اموال و دارایی های خود شرکت برای پرداخت بدهی‌های شرکت تضامنی کافی نباشد هر یک از شرکای شرکت مکلف است همه خساراتی که به اشخاص ثالث وارد شده است را جبران کند. یعنی هر کدام از شرکای شرکت تضامنی، مسئول همه بدهی شرکت به اشخاص ثالث است حتی اگر خودش در ایجاد آن بدهی، نقشی نداشته باشد.

بنابراین طلبکار شرکت تضامنی می‌تواند به هر کدام از شرکا که بخواهد به صورت انفرادی مراجعه کند و همه طلب خود را از او مطالبه کند و یا به همه شرکا مراجعه کند و از هر کدام مقداری از طلب خود را دریافت کند.

نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی مرتبط با موضوع این نوشتار که مورد سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید. برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/question

مسئولیت تضامنی درباره چک برگشتی

یکی دیگر از جلوه‌های بارز مسئولیت تضامنی در حقوق ایران مسئولیت تضامنی درباره چک برگشتی است به این معنا که اگر چک شرکت ، توسط مدیران شرکت صادر شود یا چک‌های شخصی، مورد ظهرنویسی قرار گیرند (ظهرنویس ، شخصی است که چک را پشت نویسی می‌کند) علاوه بر اینکه صادر‌کننده چک اعم از شرکت یا شخص حقیقی ، بابت پرداخت مبلغ چک پاسخگو و مسئول است مدیران شرکت که چک را امضا کرده‌اند و اشخاصی که چک‌ را ظهرنویسی کرده‌اند نیز در برابر دارنده چک به لحاظ تضامنی ، مسئولیت دارند. به این معنا که دارنده چک برای دریافت طلب خود به هر کدام از آنها که بخواهد می‌تواند رجوع کرده و کل مبلغ را از او طلب کند.

 مسئولیت اعضای هیئت مدیره شرکت‌ها 

یکی دیگر از موارد مسئولیت تضامنی در حقوق ایران مسئولیت اعضای هیئت مدیره شرکت‌ها در قبال نقش داشتن در ورشکستگی شرکت است. بر اساس قانون در صورت ورشکسته شدن شرکت و در صورت کافی نبودن دارایی شرکت برای پرداخت بدهی‌ها ، دادگاه می‌تواند هر یک از مدیران شرکت یا مدیرعاملی که ورشکستگی شرکت به دلیل تخلفات او بوده است را به صورت انفرادی یا به صورت تضامنی ، محکوم به پرداخت بدهی‌های آن شرکت کند.

مسئولیت تضامنی بین غاصبین 

در حقوق مدنی در مبحث غصب هم مسئولیت تضامنی بین غاصبین وجود دارد که در این باره ، ابتدا غصب را توضیح می‌دهیم.

غصب یعنی شخصی مال دیگری را از راه نامشروع و بدون رضایت مالک به تصرف خود در آورد که این شخص را غاصب و به کارش ، غصب می‌گویند.

حال اگر این مال غصبی بین چند شخص ، مورد معامله قرار گرفته باشد طبق ماده ۳۱۷ قانون مدنی مالک می‌تواند مال غصب شده را از غاصب اول یا هر یک از غاصبین بعدی که بخواهد مطالبه کند که این امر از باب مسئولیت تضامنی غاصبان درباره مال غصبی است.

همانگونه که بیان شد از نظر قانونی و در دنیای حقوق، اصل بر این است که افراد، مسئولیت مدنی دارند و مسئولیت تضامنی استثنا بر اصل شناخته می‌شود.

تا اینجای کار ، هر دو نوع از مسئولیت قراردادی و مسئولیت غیرقراردادی (مسئولیت خارج از قرارداد) را توضیح دادیم.

نظر به اهمیت و پیچیدگی که مسایل حقوقی مرتبط با این نوع مسیولیتها دارند پیشنهاد می‌کنیم درباره هرگونه اختلافات و دعاوی حقوقی و کیفری ناشی از مسئولیت، حتما با کارشناسان حقوقی مجرب و وکلای متخصص فعال بر روی سامانه آنی مشاور ، تماس بگیرید و رهنمود و مشورت دریافت کنید. هم‌چنین توصیه می‌کنیم برای دریافت خدمات حقوقی همانند تنظیم قرارداد و تنظیم لایحه دفاعیه در مسایل و دعاوی مرتبط با مسئولیت مدنی و مسئولیت تضامنی با کارشناسان حقوقی و وکلای متخصص آنی مشاور تماس بگیرید.

در ادامه این نوشتار به توضیح بیشتر درباره مسئولیت تضامنی می‌پردازیم.

مسئولیت تضامنی به دو شکل ایجاد می‌شود:

الف) مسئولیت تضامنی ناشی از قانون

در بعضی موارد ، قانونگذار اصل را بر مسئولیت تضامنی گذاشته است. همانند آنکه در ماده ۱۹۸ قانون مالیاتهای مستقیم برای مدیرعامل و هیئت مدیره شرکتها درباره بدهی مالیاتی شرکت، مسئولیت تضامنی در نظر گرفته شده است.

به این معنی که هم شرکت و هم اعضای هیئت مدیره و هم مدیرعامل شرکت (همگی) در مقابل سازمان امور مالیاتی، درباره پرداخت مالیات شرکت، مسئولیت تضامنی دارند و به همین جهت، سازمان امور مالیاتی می‌تواند برای مطالبه مالیاتی که در اصل، متعلق به شرکت است هم به شرکت و هم به اعضای هیئت مدیره و هم به مدیرعامل شرکت مراجعه کند و از هر کدام آنها کل مالیات شرکت را مطالبه نماید.

ب) مسئولیت تضامنی ناشی از قرارداد

اصل آزادی اراده و اصل صحت قراردادها این اجازه را داده است که اشخاص در قبال یکدیگر اقدام به قبول مسئولیت تضامنی کنند.

بطور مثال اگر سه شخص به عنوان ضامن در قراردادی با مدیون اصلی از یک سو و با بستانکار از سوی دیگر، توافق نمایند که برای پرداخت بدهی شخص بدهکار ، همگی مسئولیت تضامنی دارند و بستانکار حق دارد بابت کل طلبش به هر یک از آنها مراجعه کند در این صورت مسئولیت تضامنی آنان بر اساس قرارداد ایجاد شده است و معتبر می باشد.

در سامانه نشست های قضایی نیز نمونه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد قضات کشورمان معتقدند بدهکار و ضامن بدهکار می‌توانند با یکدیگر توافق کنند که دارای مسئولیت تضامنی باشند زیرا این توافق به زیان بستانکار نیست و آسیبی به حقوق او وارد نمی سازد.

در این باره می‌توان گفت که قرارداد بین بدهکار و ضامن، چون خلاف صریح قانون نیست صحیح و لازم‌الاجراست.

ماده ۴۰۳ قانون تجارت مسئولیت تضامنی بین ضامن و مضمون عنه (بدهکار) را مجاز دانسته است اعم از اینکه ضمن قرارداد خصوصی یا در ضمن ضمانت باشد.

تفاوت مسئولیت شخصی (مسئولیت مدنی) با مسئولیت تضامنی

مسئولیت شخصی (مدنی ) امری بسیار شایع و گسترده است و در بسیاری از قوانین و مقررات ایران به آن اشاره شده است و اصولاً در زمینه‌های حقوقی و مالی، وجود مسئولیت مدنی و فردی است که بعنوان یک اصل، پذیرفته شده و در روابط حقوقی و تجاری اشخاص، جاری است.

مسئولیت مدنی از تقصیر و قصور اشخاص، ناشی می‌شود و به بیانی دیگر بر اثر بی مبالاتی و بی احتیاطی شخص، منتج به ایجاد مسئولیت و به همراه آن جبران و پرداخت خسارت می شود .

مسئولیت تضامنی در جایی است که چند شخص مسئول و مقصر هستند در این فرض همه آنها مسئول پرداخت تمام وجه و جبران ضرر و زیان می باشند که به کاملترین نوع از مسئولیت گفته می شود.

از مهمترین اثرات این مسئولیت این است که حق به نحو شایسته‌تری به فرد حق‌دار می رسد و از آنجا که در این نوع از مسئولیت، افراد بیشتری در مقابل بستانکار پاسخگو هستند و بستانکار می تواند تمام بستانکاری خود را از یک شخص مطالبه کند رسیدن به حق راحت تر است. پرداخت همه بدهی از جانب یکی از بدهکاران، باعث تسویه شدن بدهی طلبکار شده و طلبکار دیگر حق رجوع به بقیه را نخواهد داشت.

همانطور که در این نوشتار مطالعه فرمودید دعاوی مسئولیت مدنی و مسئولیت تضامنی پیچیدگی‌های زیادی دارد که تنها یک وکیل با تجربه و آگاه می‌تواند از آن آگاه باشد.

بنابراین بهتر است مشاوره حقوقی تنظیم قرارداد یا تنظیم دادخواست و تنظیم شکایت و تنظیم لایحه دفاعیه درباره مسایل و دعاوی حقوقی و کیفری مرتبط با مسئولیت مدنی و مسئولیت تضامنی را به کارشناسان حقوقی مجرب و وکلای متخصص در دعاوی حقوقی و دعاوی مسئولیت که در سامانه آنی مشاور فعال هستند بسپارید تا مطمئن باشید همه چیز طبق موازین قانونی و به شکل درست و حرفه‌ای پیش خواهد رفت.

شما عزیزان می‌توانید برای انجام وکالت یا دریافت مشاوره حقوقی و یا سفارش تنظیم لایحه و دادخواست و دفاعیات حقوقی و دریافت دیگر خدمات حقوقی از مشاوران، کارشناسان و وکلای متخصص در «آنی مشاور» از ساعت ۱۰ تا ۱۷ روزهای غیر‌تعطیل شنبه تا چهارشنبه با شماره‌ : 02188326049 و یا 09195663606 تماس حاصل فرمایید.

همچنین امکان دریافت مشاوره آنلاین حقوقی و دریافت برخی خدمات حقوقی از طریق لینک زیر برای شما فراهم می‌باشد

http://app.animoshaver.ir